Mensen zijn geëvolueerd om heel hun leven fysiek actief te zijn en hebben dat nodig om gezond te blijven

Hoe en waarom is fysieke activiteit ingebouwd geraakt in de menselijke biologie? Een nieuwe studie van onderzoekers van de Harvard University somt een aantal evolutionaire en biomedische bewijzen op voor het feit dat mensen, die geëvolueerd zijn om nog tientallen jaren te leven nadat ze gestopt zijn met zich voort te planten, ook geëvolueerd zijn om relatief actief te blijven op hogere leeftijd. 

BRON: VRT nieuws

De onderzoekers zeggen dat fysieke activiteit op hogere leeftijd energie verschuift van processen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid naar mechanismen in het lichaam die de gezondheid verbeteren.  

Hun hypothese is dat mensen geëvolueerd zijn om fysiek actief te blijven ook als ze ouder worden - en door dat te doen wijzen ze energie toe aan fysiologische processen die de gestage aftakeling van het lichaam in de loop van de jaren vertragen. Dat geeft een bescherming tegen chronische ziekten als cardiovasculaire aandoeningen, diabetes type 2 en zelfs sommige kankers. 

"Het is een wijdverspreid idee in de westerse samenlevingen dat het normaal is als we ouder worden, van het kalmer aan te gaan doen, minder te gaan doen en met pensioen te gaan", zei Daniel Lieberman. "Onze boodschap is net tegenovergesteld: naarmate we ouder worden, wordt het nog belangrijker om fysiek actief te blijven." Lieberman is een evolutionair bioloog aan de Harvard University en de belangrijkste auteur van de studie. 

Het onderzoeksteam, waartoe ook twee onderzoekers van de Harvard Medical School behoren, denkt dat hun studie de eerste gedetailleerde evolutionaire verklaring geeft van waarom een gebrek aan fysieke activiteit als mensen ouder worden, het risico op ziekten verhoogt en de levensduur vermindert.    

Chimpansees zijn echte couchpotato's

De studie neemt onze neven, de mensapen, als vertrekpunt. De onderzoekers wijzen erop dat mensapen, die in het wild maar zo'n 35 tot 40 jaar oud worden en zelden nog lang leven na de menopauze, beduidend minder actief zijn dan de meeste mensen, wat suggereert dat er in de menselijke evolutie niet enkel selectie plaatsvond om langer te leven maar ook om meer fysiek actief te zijn.  

"In essentie zijn wij geëvolueerd uit couchpotato's, bankhangers", zei Lieberman, die 2 keer wilde chimpansees geobserveerd heeft in Tanzanië en verbaasd was hoeveel van hun dag ze doorbrengen "met verteren, gezeten op hun achterste."

Dat is bijzonder opvallend als het vergeleken wordt met moderne jager-verzamelaars, die gemiddeld komen aan zo'n 135 minuten gematigde tot hevige fysieke activiteit per dag. 

Dat niveau van activiteit - zo'n 6 tot 10 keer meer dan dat van de gemiddelde Amerikaan - kan een van de oorzaken zijn van het feit dat jager-verzamelaars die hun jeugd overleven, zo'n 70 jaar oud worden, ongeveer 20 jaar langer dan de leeftijd waarop mensen over het algemeen stoppen met kinderen te krijgen. Fossiele aanwijzingen tonen aan dat die lange levensduur algemeen was vanaf 40.000 jaar geleden, in tegenstelling met het idee dat de menselijke levensduur tot kort geleden niet erg lang was.

Processen voor onderhoud en herstel

Het team benadrukt dat het belangrijkste gezondheidsvoordeel van fysieke activiteit is dat ze het aantal gezonde levensjaren vergroot. 

Het team onderzocht 2 manieren waarop levenslange fysieke activiteit een nieuwe bestemming geeft aan energie om de gezondheid te verbeteren. De eerste draait rond het weghalen van overtollige energie van potentieel schadelijke mechanismen, zoals het opslaan van overtollig vet. 

Het team identificeerde ook de manier waarop fysieke activiteit energie toebedeelt aan processen voor onderhoud en herstelling. Naast het verbranden van calorieën is fysieke activiteit ook fysiologisch stresserend en veroorzaakt ze schade aan het lichaam op moleculair en cellulair niveau en op het niveau van de weefsels. 

Het antwoord van het lichaam op deze schade is in essentie op een sterkere manier heropbouwen. Dat houdt onder meer in het herstellen van scheurtjes in spierweefsel, het herstellen van de schade aan kraakbeen en het genezen van microbreuken. Het antwoord veroorzaakt ook het vrijkomen van met lichaamsbeweging verbonden antioxidanten en stoffen die ontstekingen tegengaan en het verbetert ook de bloedcirculatie. 

Bij gebrek aan fysieke activiteit worden die responsen minder geactiveerd. Van de cellulaire en DNA-herstelprocessen is aangetoond dat ze het risico verlagen op diabetes, zwaarlijvigheid, kanker, osteoporose, alzheimer en depressie. 

Fysieke activiteit nodig om gezond oud te worden

"Het belangrijkste punt om te onthouden is dat onze lichamen fysieke activiteit nodig hebben om gezond oud te worden, omdat we nu eenmaal geëvolueerd zijn om ons hele leven lang actief te blijven. In het verleden was dagelijkse fysieke activiteit nodig om te overleven, maar vandaag moeten we kiezen om aan lichaambeweging te doen, om vrijwillig fysieke activiteiten te verrichten in het belang van onze gezondheid en fitheid", zei Lieberman. 

Het onderzoeksteam hoopt dat de studie het moeilijker zal maken om die boodschap te negeren. 

De niveaus van fysieke activiteit zijn wereldwijd gedaald omdat machines en technologie menselijke handenarbeid vervangen hebben. Uit een recente studie van het lab van Lieberman blijkt dat Amerikanen nu wel een halfuur per dag minder fysieke activiteit verrichten dan 200 jaar geleden.

Het advies van de onderzoekers is dan ook: Kom uit je stoel en doe aan lichaamsbeweging. 

"De sleutel is iets te doen, en te proberen om dat plezierig te maken zodat je het zult blijven doen", zei Lieberman. "Het goede nieuws is dat je niet even actief moet zijn als een jager-verzamelaar. Zelfs kleine hoeveelheden fysieke activiteit - slechts 10 tot 20 minuten per dag - verminderen je risico op overlijden al aanzienlijk." 

Daarbij is het niet zozeer belangrijk hoe lang je sport, maar wel dat je dit op een voldoende intensieve manier doet. Vooral krachttraining, die bestaat uit korte intensieve inspanningen, is belangrijk om je lichaam gezond te houden.

De studie van het Harvard-team is gepubliceerd in PNAS, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van de Harvard University.